Orhun Yazıtları'ndan Nobel'e, Türk edebiyatı Frankfurt'a gidiyor

Bu yıl Türkiye'nin 'konuk ülke' olarak katılacağı Uluslararası Frankfurt Kitap Fuarı'nın başlamasına artık birkaç ay kaldı.

Türkiye'yi fuara hazırlayan Ulusal Yürütme Komitesi 'Bütün renkleriyle Türkiye' sloganına uygun olarak seçtiği projeler üzerinde çalışırken, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Türk edebiyatını bütünüyle yansıtan bir belgesel film yaptırıyor. Yapımcı Ayşe Böhürler'in bir ekiple birlikte hazırladığı "Orhun Yazıtları'ndan Nobel'e Türk Edebiyatı" adlı belgesel film, başlangıcından günümüze Türk edebiyatını ünlü yazar ve şairlerin değerlendirmeleriyle anlatacak. Belgesel, fuardan önce başta Alman televizyonları olmak üzere yabancı kanallarda gösterilecek. Almanca ve İngilizceye çevrilecek belgesel film, Türkiye standında fuar boyunca ziyaretçileri karşılayacak.

Belgesel projesi, Ayşe Böhürler'in zihninde geçen yıl şekillenmiş. Fuarda diğer ülkelerin stantlarını gezerken, Türkiye standında yazarların tanıtımında görsel malzeme eksikliği olduğunu fark eden Böhürler, "Ben bir televizyon yapımcısıyım ve olaya biraz görsel yönden bakıyorum. Bu fuarı 300 bin kişi geziyor ve bu 300 bin kişi Türk edebiyatını tanıyacak. Bu tanıtıma tek tek yazarlar üstünden değil de edebiyatımızın bütün yönlerini bir film formatının elverdiği oranda tanıtacak bir proje çalışılması gerekliydi." diyor.

"Orhan Pamuk'tan randevu alamadık"

Ayşe Böhürler, belgeselde yer alacak şair ve yazarların listesini oluştururken birçok önemli referanstan yararlandığını ve isimlerin objektif bir bakışla belirlendiğini söylüyor. "Türk edebiyatını bir nehir olarak düşünüp o nehirdeki önemli durakları, mesafe kat eden değişime, yeniliğe sebep olan tüm isimleri bu listenin içine dahil etmeye çalıştık." diyen Böhürler, Hilmi Yavuz, Elif Şafak, Vedat Türkali, Doğan Hızlan, Rasim Özdenören Ahmet Altan gibi birçok isimle söyleşilerini gerçekleştirmiş; fakat hâlâ eksikleri olduğunu belirtiyor. Nobel ödüllü yazarımız Orhan Pamuk'tan bir türlü randevu alamadıklarını ifade eden Böhürler, "Bu bizim için büyük eksiklik. Belgeselde mutlaka yer almasını istediğimiz; Fazıl Hüsnü Dağlarca, Ahmet Oktay, İlhan Berk, Gülten Akın, Ülkü Tamer gibi olmazsa olmaz bazı edebiyatçılarımız var. Yeniden bir çekim daha yapmayı düşünüyoruz." diyor. Belgesele Cumhurbaşkanı Abdullah Gül de görüşleriyle katılacak. Belgesel, Türk dilinin ilk yazılı kaynakları olan Orhun Abideleri'nden başlıyor; Yusuf Has Hacib ve Kutadgu Bilig dönemi, divan şiiriyle devam ediyor. Cumhuriyet dönemi ve modern edebiyata daha fazla ağırlık veriliyor. Belgeselde, Türk edebiyatının Doğu-Batı sentezi ve Türk dilinin kendine özgülüğü vurgulanıyor. Ayşe Böhürler, bu belgeseli yabancıların izleyeceğini ve bir yabancının sıkılmadan Türk edebiyatını tanıyacağı bir şey ortaya koymak istediklerini ifade ediyor. Türk edebiyatıyla ilgili derli toplu bir eser ortaya çıkarmaya çalıştıklarını da ekliyor. Belgeselin çekimlerinde Sepetçiler Kasrı, Malta Köşkü gibi tarihî mekânlar kullanılmış. Böylece kültürel mekânların da tanıtıldığını söyleyen Böhürler'i üzen tek şey ise Anadolu'da çekim yapamamış olmak.

"Keşke olsaydı dediğimiz çok şey var"

Ayşe Böhürler'in altını çizerek vurguladığı bir şey var: "Bizim buradaki işlevimiz denge kurmak ve objektif olmak. Sadece edebiyatımızı yansıtmak. Siyasetin s'sinin bu belgesel içinde yer almasını istemem. Siyasi görüş farklılıklarına değil, sadece edebiyata baktık. Ne bir kayırma, ne öteleme... Tek bir ülkenin kaliteli edebiyatı, iyi edebiyatı anlatıldı.." Belgeselin senaryosunu Selahattin Yusuf yazıyor. Bu senaryo birçok yazarın denetiminden geçecek. Müzik ise henüz kesinleşmese de büyük ihtimalle senfonik bir müzik olacak. Yüksek bir film teknolojisi kullandıklarını söyleyen Ayşe Böhürler, bunun belgeselin kalıcılığını artıracağı görüşünde. "Keşke olsaydı, keşke yapsaydık" dedikleri çok şey olduğunu söylüyor Böhürler, "Ama hem bütçe imkânları hem de koşullar itibarıyla istediğimiz her şeyi yapamadık. Eleştiriler gelebilir; fakat biz bunu bir tanıtım mantığıyla yapıyoruz." diyor. Belgesel, yabancılar için ilginç bir deneyim olabilir; fakat daha montajları bitmeden yapımcısını etkilemiş. Zira Ayşe Böhürler, çekimler sırasında aslında çoğumuzun bildiği bir şeyi yeniden yaşamış: "Yazarların çoğu yalnız, çok desteksiz ve kendi çabasında. Türkiye'de yazar olmak zor iş. Fikir emeği, düşünce emeği Türkiye'de çok da hak ettiği yerde değil."

Belgeselde yer alan edebiyatçılardan bazıları

Hilmi Yavuz

Vedat Türkali

Rasim Özdenören

Doğan Hızlan

Elif Şafak

Gülten Dayıoğlu

Beşir Ayvazoğlu

Sadık Yalsızuçanlar

Bejan Matur

Selim İleri

Sema Kaygusuz

Orhan Okay

İskender Pala

Tahsin Yücel

Ahmet Altan

Aslı Erdoğan

Semih Gümüş

Ayşe Kulin